फाल्गुन महिन्याच्या पौर्णिमेपासून सुरू होणारा होळी हा सण चैत्र महिन्याच्या पाचव्या तारखेपर्यंत साजरा केला जातो. ही पंचमी तिथी रंगपंचमी म्हणून ओळखली जाते. त्याचे धार्मिक महत्त्व खूप आहे. याला श्री पंचमी आणि देव पंचमी असेही म्हणतात. वास्तविक, अनेक ठिकाणी होळीसह पाच दिवस रंग खेळण्याची परंपरा आहे, म्हणजेच होळीचा सण प्रत्यक्षात रंगपंचमीच्या दिवशी पूर्ण होतो. हा सण विशेषतः महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, उत्तर प्रदेश, राजस्थान इत्यादी ठिकाणी साजरा केला जातो. होळीप्रमाणे या दिवशीही अबीर-गुलाल उधळून एकमेकांना रंग चढवले जातात. असे म्हणतात की आज वातावरणात रंग उडवल्याने किंवा अंगावर रंग लावल्याने व्यक्तीच्या आत सकारात्मक शक्तींचा संचार होतो आणि जवळपास असलेल्या नकारात्मक शक्तींचा क्षीण होतो.
जाणून घ्या रंगपंचमी कधी असते ?
हिंदू कॅलेंडरनुसार, यावर्षी होलिका दहन 17 मार्च रोजी साजरे केले जाईल तर 18 मार्च रोजी होळी खेळली जाईल. त्याच वेळी, याच्या बरोबर पाच दिवसांनी म्हणजे 22 मार्च रोजी रंगपंचमी साजरी केली जाईल. चला जाणून घेऊया रंगपंचमीचा शुभ मुहूर्त आणि रंगपंचमी साजरी करण्याची कारणे
रंगपंचमीचा शुभ काळ
चैत्र कृष्ण पक्षाची पंचमी तिथी सुरू होते – 22 मार्च 2022, मंगळवारी सकाळी 06.24 पासून सुरू होते.
चैत्र कृष्ण पक्ष पंचमी तिथी समाप्त – 23 मार्च 2022, बुधवार, सकाळी 04.21 पर्यंत
रंगपंचमी साजरी करण्याची कारणे
पौराणिक मान्यतेनुसार, रंगपंचमीच्या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने राधामांसोबत होळी खेळली होती. त्यामुळे या दिवशी राधा-कृष्णाची विधीपूर्वक पूजा केल्यानंतर त्यांना गुलाल वगैरे अर्पण करून होळी खेळली जाते. तसेच या दिवशी बरसाना येथील मंदिरांमध्ये राधा राणीची विशेष पूजा केल्यानंतर अबीर-गुलाल उधळतात.
दुसऱ्या आख्यायिकेनुसार, होळीष्टकच्या दिवशी भगवान भोलेनाथांनी कामदेवला जाळून राख केले. त्यामुळे देवलोकात शोककळा पसरली होती. त्यानंतर भगवान शिवांनी कामदेवाची पत्नी देवी रती हिला आश्वासन दिले होते आणि देवतांच्या प्रार्थनेने कामदेव पुन्हा जिवंत होईल. यावर सर्व देवता प्रसन्न झाले आणि रंगांचा सण साजरा करू लागले. तेव्हापासून पंचमी तिथीला रंगपंचमीचा सण साजरा केला जाऊ लागला.
रंगपंचमीच्या दिवशी गुलाल उधळला जातो
रंगपंचमीला खूप धार्मिक महत्त्व आहे. या दिवशी रंगांऐवजी गुलालाने होळी खेळली जाते. तसेच रंगपंचमीच्या दिवशी हुल्लडबाज गुलाल उधळतात. या दिवशी वातावरणात गुलाल उधळणे शुभ मानले जाते. यासोबतच या दिवशी देव-देवताही पृथ्वीवर येतात आणि माणसांसोबत गुलाल खेळतात, असा समज आहे. हवेत उडणाऱ्या अबीर-गुलालच्या संपर्कात आल्यास सर्व पापांपासून मुक्ती मिळते, असेही म्हटले जाते.
