2019 च्या तुलनेत 2024 च्या विधानसभा निवडणुकीत ‘वंचित’ची मतांची टक्केवारी घटली असली तरी या निवडणुकीत ‘वंचित’नं विविध पक्षांच्या 17 उमेदवारांना विजयापासून वंचित ठेवलं. त्यात महाविकास आघाडीचे 13 तर महायुतीच्या 04 उमेदवारांचा समावेश आहे. 2019 च्या तुलनेत 2024 मध्ये कशी राहिली ‘वंचित’ची कामगिरी ? जाणून घेऊयात… ‘वंचित’ला हलक्यात घेऊ नका…
01 उमेदवार ‘रनर अप’, तर 59 जण तिसऱ्या स्थानी
‘वंचित’नं 2024 च्या विधानसभा निवडणुकीत 200 जागा लढवल्या पण सर्वच्या सर्व हरल्या. त्यापैकी एक उमेदवार ‘रनर अप’ (दुसऱ्या स्थानी) ठरला तर 59 जणांनी तिसरं स्थान मिळवलं. अकोला जिल्ह्यातील बाळापूर मतदारसंघात दुसऱ्या स्थानी राहिलेले एस. एन. खातीब यांना सर्वाधिक म्हणजे 70,349 इतकी मतं मिळाली. त्यांचा 11,739 मतांनी पराभव झाला. तिसऱ्या स्थानी राहिलेले शिवसेना शिंदे गटाचे उमेदवार बळीराम शिरस्कार यांना 61,192 इतकी मतं मिळाली. 2014 च्या विधानसभा निवडणुकीत भारिप बहुजन महासंघाकडून उभे राहिलेले हेच बळीराम शिरस्कार बाळापूरचे आमदार बनले होते. 2019 मध्ये त्यांनी ‘वंचित’कडून बुलढाणा लोकसभा निवडणूक लढवली होती. त्या निवडणुकीत त्यांनी तिसऱ्या क्रमांकाची 1,71,627 इतकी मतं घेतली होती. त्यांना मिळालेल्या मतांमुळं राष्ट्रवादीकडून उभे राहिलेले उमेदवार राजेंद्र शिंगणे यांना पराभूत व्हावं लागलं होतं. त्यामुळं शिवसेनेचे उमेदवार प्रतापराव जाधव यांचा विजय सुकर झाला होता. आज त्याच शिरस्कारांना ‘वंचित’च्या उमेदवारामुळं पराभवाला सामोरं जावं लागलं.
‘वंचित’ च्या उमेदवारांचा सर्वपक्षीय उमेदवारांना फटका!
200 उमेदवारांपैकी 59 जणांनी तिसऱ्या क्रमांकाची मतं मिळवली. वंचित’चे जे उमेदवार 59 जागी तिसऱ्या स्थानी राहिले त्या जागांपैकी तब्बल 16 जागांवरील विरोधी उमेदवार घरी बसले. ‘वंचित’मुळं पराभव पत्करावा लागलेल्या उमेदवारांमध्ये महाविकास आघाडीचे 13, तर महायुतीच्या उमेदवारांचा 04 समावेश आहे. महाविकास आघाडीतील काँग्रेसचे 06, शिवसेना उद्धव बाळासाहेब ठाकरे पक्षाचे 04 आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस शरदचंद्र पवार पक्षाच्या 03 उमेदवारांना ‘वंचित’मुळं फटका बसला. महायुतीतील शिवसेनेचे 02, तर राष्ट्रवादी आणि भाजपच्या प्रत्येकी एका उमेदवाराला ‘वंचित’च्या उमेदवारामुळं पराभूत व्हावं लागलं.
वंचित’मुळं कुणाकुणाला बसावं लागलं घरी?
01. अकोट – (काँग्रेस) – महेश गांगणेl – विजयाचं अंतर – (18,851) – (वंचित) – दीपक बोडखे – मतं – (34,135)
02. खामगाव – (काँग्रेस) – राणा सानंदा* – विजयाचं अंतर – (25,477) – (वंचित) – देवराव हिवराळे – मतं – (26,482)
03. लातूर ग्रामीण – (काँग्रेस) – धीरज देशमुख – विजयाचं अंतर – (6595) – (वंचित) – विजय अजनीकर – मतं – (8824)
04. नांदेड उत्तर – (काँग्रेस) – अब्दुल सत्तार अब्दुल गफुर – विजयाचं अंतर – (3502) – (वंचित) – प्रशांत इंगोले – मतं – (24,266)
05. नांदेड दक्षिण – (काँग्रेस) – मोहनराव हंबर्डे – विजयाचं अंतर – (2132) – (वंचित) – फारूख अहमद – मतं – (33,841)
06. राळेगाव – (काँग्रेस) – वसंत पुरके – विजयाचं अंतर – (2812) – (वंचित) – किरण कुमरे – मतं – (2938)
07. अकोला पूर्व – (शिवसेना ठाकरे पक्ष) – गोपाळ दटकर – विजयाचं अंतर – (50,613) – (वंचित) – ज्ञानेश्वर सुलताने – मतं – (50,681)
08. बुलढाणा – (शिवसेना ठाकरे पक्ष) – जयश्री शेळके – विजयाचं अंतर – (841) – (वंचित) – प्रशांत वाघोडे – मतं – (7146)
09. गंगाखेड – (शिवसेना ठाकरे पक्ष) – विशाल कदम – विजयाचं अंतर – (26,292) – (वंचित) – सीताराम घनदाट – मतं – (43,026)
10. हिंगोली – (शिवसेना ठाकरे पक्ष) – रूपाली पाटील – विजयाचं अंतर – (10,926) – (वंचित) – प्रकाश थोरात – मतं – (23,944)
11. गंगापूर – (राष्ट्रवादी शरद पवार पक्ष) – सतीश चव्हाण – विजयाचं अंतर – (5015) – (वंचित) – अनिल चंडालिया – मतं – (8839)
12. जिंतूर – (राष्ट्रवादी शरद पवार पक्ष) – विजय भांबळे- विजयाचं अंतर – (4516) – (वंचित) – सुरेश नगरे- मतं – (56,474)
13. परांडा – (राष्ट्रवादी शरद पवार पक्ष) – राहुल मोटे – विजयाचं अंतर – (1509) – (वंचित) – प्रवीण रणबागुल – मतं – (12,698)
14. बाळापूर – (शिवसेना) – बळीराम शिरस्कार – विजयाचं अंतर – (20,896) – (वंचित) – एस. एन. खातिब – मतं – (70,349)
15. उमरगा – (शिवसेना) – ज्ञानराज चौगुले – विजयाचं अंतर – (3965) – (वंचित) – राम गायकवाड – मतं – (4087)
16. वडगाव शेरी- (राष्ट्रवादी) – सुनील टिंगरे – विजयाचं अंतर – (4710) – (वंचित) – विवेक लोंढे – मतं – (5488)
17. लातूर शहर – (भाजप) – अर्चना पाटील चाकूरकर – विजयाचं अंतर – (7398) – (वंचित) – विनोद खटके – मतं – (26,616)
‘वंचित’नं 08 आजी-माजी आमदारांचा विजयरथ रोखला!
*1. लातूर ग्रामीण : धीरज देशमुख (काँग्रेस)*
2019 मध्ये लातूर ग्रामीण मतदारसंघातून पहिल्यांदा निवडून आलेले काँग्रेसचे आमदार धीरज देशमुख यांना या निवडणुकीत पराभव पत्करावा लागला. 6595 मतांनी त्यांना पराभूत व्हावं लागलं. ‘वंचित’चे उमेदवार विजय अजनीकर यांना 8824 इतकी मतं मिळाली. धीरज देशमुख यांना 2019 मध्ये मिळालेली मतं पाहाता त्यांच्या मतांमध्ये यावेळी 29,550 मतांची घट झाली.
2019 मध्ये त्यांना 1,35006 इतकी मतं पडली होती. 2024 मध्ये 1,05456 इतकी मतं पडली.
*2 नांदेड दक्षिण : मोहनराव हंबर्डे (काँग्रेस)*
2019 मध्ये नांदेड दक्षिण मतदारसंघातून पहिल्यांदा निवडून आलेले काँग्रेसचे आमदार मोहनराव हंबर्डे यांना या निवडणुकीत पराभव पत्करावा लागला. 2132 मतांनी त्यांना पराभूत व्हावं लागलं. ‘वंचित’चे उमेदवार फारुख अहमद यांना 33,841 इतकी मतं मिळाली.
*3. उमरगा : ज्ञानराज चौगुले (शिवसेना)*
2019 मध्ये उमरगा मतदारसंघातून 2009, 2014 व 2019 अशी आमदारकीची सलग हॅटट्रिक मारणारे शिवसेनेचे आमदार ज्ञानराज चौगुले यांचा यावेळी विजयी चौकार हुकला. 3965 मतांनी त्यांना पराभूत व्हावं लागलं. ‘वंचित’चे उमेदवार राम गायकवाड यांना 4087 इतकी मतं मिळाली.
*4. वडगाव शेरी : सुनील टिंगरे – (राष्ट्रवादी)*
2019 मध्ये वडगाव शेरी मतदारसंघातून पहिल्यांदा निवडून आलेले राष्ट्रवादीचे आमदार सुनील टिंगरे यांना या निवडणुकीत पराभव पत्करावा लागला. 4710 मतांनी त्यांना पराभूत व्हावं लागलं. ‘वंचित’चे उमेदवार विवेक लोंढे यांना 5488 इतकी मतं मिळाली. या व्यतिरिक्त ‘वंचित’च्या उमेदवारांनी 04 माजी आमदारांनी घरी बसवलं.
*1. बाळापूर : बळीराम शिरस्कार (शिवसेना)*
2014 मध्ये भारिपकडून आमदार बनलेले बळीराम शिरस्कार यांना ‘वंचित’च्या एस. एन. खातिब यांना पडलेल्या मतांमुळं पराभूत व्हावं लागलं. खातिब यांना 70349 इतकी मतं पडली, तर शिवसेनेकडून उभे राहिलेले शिरस्कार यांना 61192 इतकी मतं पडली.
*2. राळेगाव : वसंत पुरके (काँग्रेस)*
1995, 1999, 2004 आणि 2009 असे सलग चार वेळा काँग्रेसचे आमदार राहिलेले माजी शिक्षणमंत्री वसंत पुरके यांना ‘वंचित’च्या किरण कुमरे यांना पडलेल्या मतांमुळं पराभूत व्हावं लागलं. कुमरे यांना 2938 इतकी मतं पडली, तर 98,586 मतं पडलेल्या पुरके यांचा 2812 मतांनी पराभव झाला.
*3. जिंतूर : विजय भांबळे (राष्ट्रवादी शरद पवार पक्ष)*
2014 मध्ये राष्ट्रवादीकडून आमदार बनलेले विजय भांबळे यांना ‘वंचित’च्या सुरेश नगरे यांना पडलेल्या मतांमुळं पराभूत व्हावं लागलं. नगरे यांना 56,474 इतकी मतं पडली, तर
भांबळे यांना 1, 08916 इतकी मतं पडली. 4516 मतांनी त्यांचा पराभव झाला.
*4. परांडा : राहुल मोटे (राष्ट्रवादी शरद पवार पक्ष)*
2004, 2009 व 2014 अशी आमदारकीची सलग हॅटट्रिक मारणारे राष्ट्रवादीचे आमदार राहुल मोटे यांना ‘वंचित’च्या प्रवीण रणबागुल यांना पडलेल्या मतांमुळं पराभूत व्हावं लागलं. रणबागुल यांना 12,698 इतकी मतं पडली, तर मोटे यांना 1, 01745 इतकी मतं पडली. 1509 मतांनी त्यांचा पराभव झाला.
‘वंचित’च्या 09 रिपीट उमेदवारांपैकी फक्त एकाची मतं वाढली
‘वंचित’कडून 2019 मध्ये उमेदवार म्हणून उभ्या राहिलेल्या 236 जणांपैकी 09 जणांना या निवडणुकीत पुन्हा एकदा उमेदवारी देण्यात आली. यापैकी नांदेड दक्षिणमधून उभे राहिलेले फारूख अहमद यांचा अपवाद वगळता उर्वरित 08 जणांना 2019 च्या निवडणुकीत पडलेल्या मतांपेक्षाही कमी मतं पडली. अहमद यांना 2019 मध्ये 26,713 मतं पडली होती तर 2024 मध्ये 33,841 मतं पडली. शिवाय चौथ्या स्थानावरून ते तिसऱ्या स्थानावर पोचले. 2019 मध्ये तिसऱ्या स्थानी राहिलेले 04 उमेदवार यंदाच्या निवडणुकीत चौथ्या अथवा पाचव्या स्थानावर घसरले. 2019 मध्ये लोहा येथून उभे राहून दुसऱ्या स्थानी राहिलेले शिवकुमार नरंगळे 2024 मध्ये थेट पाचव्या स्थानावर आले.
‘वंचित’ ठरतोय प्रस्थापित पक्षांच्या उमेदवारांना पाडणारा पक्ष?
‘वंचित’नं ज्या ज्या वेळी निवडणुकीत सहभाग घेतला त्या त्या वेळी ‘वंचित’वर भाजपची ‘बी’ टीम, असा आरोप करण्यात आला. 2019 ची लोकसभा, विधानसभा निवडणूक असो किंवा 2024 च्या निवडणुका; या चारही निवडणुकीत ‘वंचित’च्या उमेदवारांनी प्रस्थापित राजकीय पक्षांच्या उमेदवारांना धक्का दिला. पण, या चारही निवडणुकीत सर्वपक्षीय उमेदवारांना फटका बसल्याचं उपलब्ध आकडेवारीतून सिद्ध होतंय. म्हणजेच जिथं ‘वंचित’मुळं काँग्रेस, राष्ट्रवादी आणि आताच्या महाविकास आघाडीच्या उमेदवारांना पराभूत व्हावं लागलं तिथं भाजप, शिवसेना म्हणजेच आताच्या महायुतीच्या उमेदवारांनाही पराभूत व्हावं लागलंय. पण, एकूणच ‘वंचित’चा हा इलेक्शन फॅक्टर पाहाता ‘वंचित’ आता प्रस्थापित पक्षांच्या उमेदवारांना पाडणारा पक्ष ठरतोय की काय, असं वाटू लागलं आहे.
‘पाडणारा’ पक्ष ‘जिंकणारा’ बनण्याच्या प्रतिक्षेत!
2019 च्या विधानसभा निवडणुकीत 236 उमेदवार उभे करणाऱ्या ‘वंचित’चा एकही उमेदवार जिंकून आला नाही. 10 उमेदवार ‘रनर अप’ (दुसऱ्या स्थानी) ठरले, तर 116 उमेदवार तिसऱ्या स्थानी राहिले. या निवडणुकीत ‘वंचित’नं 25,18,747 इतकी मतं घेऊन 4.6 % मतं मिळवली. 2024 मध्ये मात्र ‘वंचित’ च्या मतांच्या टक्क्यांत घट झाली. या निवडणुकीत ‘वंचित’ला 14,00,627 इतकी मतं मिळाली. त्यामुळं मतांची टक्केवारी घटून ती 3.1 टक्क्यांपर्यंत घसरली.
एकूणच काय, तर लोकसभा असो वा विधानसभा; दोन्ही प्रकारच्या निवडणुकीत भल्याभल्यांना ‘पाडणारा’ पक्ष भविष्यात ‘जिंकणारा’ पक्ष म्हणून नावारूपास येण्यासाठी ‘वंचित’चे नेते, कार्यकर्ते आणि समर्थक प्रयत्न करतील, अशी आशा करायला हरकत नाही.
संदीप चव्हाण, वृत्तसंपादक, TOP NEWS मराठी
